Χρησιμοποιώντας την αυτόματη γραφή στο σενάριο

Ο σουρεαλισμός είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα κινήματα στη μοντέρνα τέχνη. Το 1924 ο André Breton δημοσίευσε ένα μανιφέστο για να ανακοινωθεί το νέο κίνημα· ο ορισμός του σουρεαλισμού, όπως γράφηκε τότε, είναι «ο ψυχικός αυτοματισμός σε καθαρή μορφή», που «υπαγορεύεται από τη σκέψη, χωρίς την άσκηση οποιουδήποτε ελέγχου από τη λογική» και «είναι απαλλαγμένος από κάθε αισθητικό ή ηθικό προβληματισμό». Θέτοντας ως βάση την αυτόματη γραφή, που ήδη είχε εξερευνήσει σε προηγούμενα έργα του, και τον παραλογισμό των ονείρων, ο Breton θέσπισε τους όρους του σουρεαλισμού ιδρύοντας το περιοδικό La Révolution surréaliste.

Αν και ο σουρεαλισμός πολεμήθηκε από τους συγχρόνους του, έχει αφήσει πίσω του σημαντικά έργα τέχνης, όπως τον πασίγνωστο πίνακα «Η εμμονή της μνήμης» του Salvador Dalí, τα έργα του Miró και τις φωτογραφίες του Man Ray. Αποτέλεσε μία από τις πιο ελεύθερες μορφές έκφρασης, και εξ ορισμού, αλλά και στην πράξη.

Ο σουρεαλισμός επηρέασε και τον κινηματογράφο, με τον Ανδαλουσιανό Σκύλο (1929) των Buñuel και Dalí να χαρακτηρίζεται ως η πιο σημαντική ταινία του κινήματος και μία από τις σημαντικότερες της ιστορίας του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Ο αυτοματισμός ως τεχνική δεν γεννήθηκε με το σουρεαλισμό. Ωστόσο το κίνημα αυτό ήταν που του έδωσε τη δέουσα προσοχή. Παρ' όλη την ανομοιομορφία μεταξύ των έργων του κινήματος, ο σουρεαλισμός έδειξε τι μπορεί να δημιουργηθεί αποβάλλοντας κάθε λογοκρισία του υποσυνείδητου.

Η αυτόματη γραφή στο σενάριο

Στο σενάριο, η αυτόματη γραφή είναι μία μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με διάφορους τρόπους. Η καταγραφή κάθε σκέψης χωρίς καμία λογοκρισία μπορεί να οδηγήσει μεν στη δημιουργία μιας ταινίας με πολλά υπερρεαλιστικά ή αφηρημένα στοιχεία, αλλλα μπορεί και να συνθέσει έναν χρήσιμο «αποθηκευτικό χώρο ιδεών», από τον οποίο ο σεναριογράφος θα αντλήσει συνειδητά ένα μέρος μόνο, ώστε να χτίσει μια ιστορία.

Μην σκεφτείς λοιπόν ότι με την αυτόματη γραφή το σενάριό σου θα καταλήξει απαραιτήτως να μοιάζει με σενάριο του David Lynch. Ανάλογα με το θέμα της ιστορίας, ο αυτοματισμός μπορεί να βοηθήσει στην καταγραφή λεπτομερειών που αλλιώς θα είχαν χαθεί μέσα στις τόσες σκέψεις, ή στην ανακάλυψη νέων σχέσεων μεταξύ των χαρακτήρων ή των συμβάντων στο σενάριό σου. Είναι επίσης ένας πολύ αποδοτικός τρόπος να κατανοήσεις γιατί γράφεις αυτή τη συγκεκριμένη ιστορία, τι είναι αυτό που σε παρακινεί, καθώς και τι νιώθεις για τους χαρακτήρες σου και τις πράξεις τους.

Η ίδια η μέθοδος είναι αρκετά απλή στην εφαρμογή της, αρκεί να υπάρχει συγκέντρωση. Σε μια λευκή κόλλα (που μπορεί να είναι είτε σε χαρτί είτε σε ένα άδειο αρχείο Word, δεν έχει σημασία προφανώς) αρχίζεις να γράφεις ό,τι σκέφτεσαι για την ιστορία. Ακόμη και αν υπάρχει μια ιδέα που δεν ξέρεις αν συμβαδίζει με τις υπόλοιπες, μη διστάσεις να την καταγράψεις γραμμικά, την ώρα που σου έρχεται. Η βασική ιδέα είναι πως τίποτα δεν μένει εκτός, ακόμη και αν αυτό είναι μια σημείωση του τύπου «αλλά δεν είμαι σίγουρος αν κολλάει».

Στο τέλος της διαδικασίας, θα έχεις μπροστά σου έναν μονόλογο που περιέχει τις σκέψεις σου. Αναλόγως με το τι έχεις γράψει και με το αποτέλεσμα που θες να έχεις, μπορείς να πάρεις αυτούσιο τον μονόλογο και να τον επεξεργαστείς ώστε να πάρει τη μορφή σεναρίου, ή να ανοίξεις έναν διάλογο με τον εαυτό σου (!) ώστε να καταλάβεις τι από όλα αυτά που σκέφτεσαι αξίζει να συμπεριληφθεί στην ιστορία σου. Όπως και να έχει, είναι σίγουρο πως αυτός ο καταιγισμός ιδεών θα χρειάζεται μια μορφοποίηση, ένα «μάζεμα», ώστε να μεταμορφωθεί σε σενάριο.

Γιώργος Τσιρογιάννης


Σκηνοθέτης στα πρώτα του βήματα και δημιουργός του FramesPerSecond. Έχει σκηνοθετήσει δύο ταινίες μικρού μήκους και πολλές άλλες ακόμα μικρότερου, καθώς και δύο μουσικά videos. Καλό παιδί.